Suriye iç savaşı: bir mezhep savaşından ötesi

Abstract

Bu makale Ortadoğu’daki bölgesel ve uluslararası dengeleri kökten sarsan ve muhtelif gruplar ve ülkeler arasındaki saklı kavgaların ortaya çıkmasına sebebiyet veren Suriye savaşının mezhepçilik çerçevesinde açıklanmasının indirgemeci bir tavır olduğunu savunmakta ve tarihi arka planın sağladığı bilgilerle savaşın birden fazla sebep ve saikle ortaya çıkmış olup, farklı faktörlerin çakıştığını iddia etmektedir. Modern öncesi dönemlerdeki mezhep temelli tanımlamaların ve kimliklerin doğrudan bugüne uyarlanmasının anakronik bir okumaya yol açacağını savunan makale, mezhepçiliğin bir gerçeklik olduğunu inkar etmemekle birlikte savaşın ilk çıkış sebebinin salt mezhep temelli açıklanamayacağı, ancak mezhep argümanının kitleleri mobilize etmek adına savaşın ilerleyen zamanlarında rejim ve radikal İslamcı gruplar tarafından kullanıldığı sonucuna varmaktadır. Makale savaşın birden fazla boyutu ve sebebi olduğu kabulünden hareketle temelde, 1963’te Baas rejiminin ve 1971’de Hafız Esed’in iktidara gelmesinin ardından uygulanan seküler, sosyalist politikaların, 1980’lerde başlayıp, 1990’larda ivme kazanan infitah hamlesinin yol açtığı ekonomik eşitsizliğin, sürekli olarak devam eden siyasi baskıların diktatöryel bir rejim ortaya çıkarmasının ve hem ekonomik hem de politik olarak önce kırsalın ve dolayısıyla azınlıkların sonraları rejime yakın Alevi yahut Sünni sermayedarların öncelenerek, şehirlerde yaşayan ve dolayısıyla genellikle Sünni olan Baas öncesi elitin karşı karşıya gelmesi gerçeklikleri üzerinden savaşı okumak eğilimindedir. Savaşın daha ziyade modernleştirici, sekülerleştirici, Arap milliyetçisi ve son 40 yılda ortaya çıkmış bir üst sınıf ile modernizm ve sekülerizm karşıtı olup siyasi olarak ümmetçi ve ekonomide daha liberal bir görüşe yakın ve sistem dışı kalmış bir kesim arasındaki mücadele olarak başladığı makalede izah edilecektir. Ancak savaşın ikinci yılından itibaren öncelikle rejimin ardından da sonradan zuhur eden radikal örgütlerin mezhepçi bir argümantasyona başvurdukları gösterilecektir.